Δαμασκός

I

Όνομα μυθολογικών προσώπων.

1. Μυθικός ήρωας της Αρκαδίας, γιος του Ερμή από τη νύμφη Αλιμήδη. Κατά τον Στέφαvo Βυζάντιο, ήταν ιδρυτής της Δαμασκού της Συρίας, που της έδωσε το όνομά του.

2. Ένας από τους διώκτες της θρησκείας του Διονύσου. Έκοβε τα αμπέλια που φύτευε ο Διόνυσος και όταν ο θεός τον έπιασε, τον έγδαρε ζωντανό, χρησιμοποιώντας το δέρμα του για να κατασκευάσει έναν ασκό.

II

(αραβικά Ες-Σαμ Dimashq).Πόλη (1.549.000 κάτ. το 1995) και πρωτεύουσα της Συρίας, πρωτεύουσα επίσης του ομώνυμου κυβερνείου-διαμερίσματος (18.032 τ. χλμ., 1.730.000 κάτ.) στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας. Η πόλη, που τη διασχίζει ο ποταμός Μπαράντα (ο Χρυσορρόας των αρχαίων Ελλήνων), είναι χτισμένη σε υψόμετρο περίπου 700 μ., στην πεδιάδα της Ελ Γούτα, στις παρυφές της συριακής ερήμου και των τελευταίων ανατολικών παραφυάδων του Αντιλιβάνου. Παρά τις αντίξοες κλιματικές συνθήκες (ο χειμώνας είναι μάλλον ψυχρός, το καλοκαίρι υπερβολικά ζεστό και οι βροχοπτώσεις αραιότατες), η πεδιάδα είναι πολύ εύφορη, χάρη στον Μπαράντα, ο οποίος διαιρείται σε πολλούς βραχίονες και με κατάλληλη διάταξη αρδεύει τη ζώνη αυτή και επιτρέπει πλούσια συγκομιδή φρούτων, κηπευτικών, δημητριακών κ.ά.

Το διαμετακομιστικό εμπόριο με τη Μεσοποταμία, την Αραβία, τη Μεσόγειο και την Αίγυπτο ευνόησε την πόλη, που ήταν επίσης γνωστή για τα καλλιτεχνικά προϊόντα της βιοτεχνίας της, όπως τα περίφημα δαμασκηνά σπαθιά και άλλα αντικείμενα, τα μεταξωτά υφαντά της και τα δέρματά της. Σήμερα, κυρίως χάρη στη σιδηροδρομική σύνδεσή της με τη Βηρυτό και το Αμάν (πρωτεύουσες του Λιβάνου και της Ιορδανίας, αντίστοιχα) και με το Χαλέπι, το μεγαλύτερο κέντρο της βόρειας Συρίας, καθώς και στην οδική σύνδεση με τη Βαγδάτη (πρωτεύουσα του Ιράκ) και με άλλες πόλεις, η Δ. ανέπτυξε και βιομηχανίες με συγκροτήματα υφαντουργίας, βυρσοδεψίας, τσιμέντων κ.ά.

Η Δ. είναι μια γραφικότατη πόλη, της οποίας η πολεοδομία και η αρχιτεκτονική ελάχιστα έχουν αλλοιωθεί με την πάροδο των αιώνων. Έχει πολλά αξιόλογα οικοδομήματα, προπάντων θρησκευτικά, μεταξύ των οποίων και το τέμενος των Ομεϊαδών, του οποίου το τετράπλευρο κτίριο αποτέλεσε τον πυρήνα γύρω από τον οποίο είχε χτιστεί η παλιά πόλη.

Ιστορία. Η Δ., που οι αρχές της ανάγονται ασφαλώς στους προϊστορικούς χρόνους, κατά τη σουμερική εποχή ήταν αξιόλογο κέντρο, που εξαιτίας του πλούτου του προσέλκυε διάφορους κατακτητές. Έτσι περιήλθε κατά σειρά στους Αιγυπτίους, στους Αραμαίους, στους Ασσυρίους, στους Πέρσες, στους Ρωμαίους και αργότερα στους Βυζαντινούς. Το 332 π.Χ. η πόλη παραδόθηκε άνευ όρων στον Μέγα Αλέξανδρο και μετά τον θάνατό του ο έλεγχος της πόλης περιήλθε στους Σελευκίδες, μετά τη διεκδίκηση και των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Η Δ. αργότερα (64 π.Χ.) πέρασε στους Ρωμαίους μέχρι την πτώση της αυτοκρατορίας τους. Το 635 μ.Χ. την κατέλαβαν οι μουσουλμάνοι και κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας τους αναπτύχθηκε σε πνευματικό, θρησκευτικό και στρατιωτικό κέντρο. Την περίοδο 660-750 ήταν πρωτεύουσα του χαλιφάτου των Ομεϊαδών και κατά την ίδια περίοδο υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του μουσουλμανικού κόσμου. Ύστερα από μια περίοδο παρακμής την εποχή της δυναστείας των Αββασιδών, όταν κατέρρευσε το χαλιφάτο, η πόλη γνώρισε διάφορους κατακτητές, αντιστάθηκε όμως στους Σταυροφόρους. Αργότερα περιήλθε στους Αγιουβίτες της Αιγύπτου· εκεί μάλιστα πέθανε και τάφηκε ο Σαλαδίνος. Το 1516 περιήλθε στους Τούρκους, στη διάρκεια της κατοχής των οποίων η πόλη γνώρισε περίοδο μεγάλης οικονομικής και πολιτικής παρακμής, από την οποία συνήλθε κατά τη διάρκεια της αιγυπτιακής κατοχής, που κράτησε περίπου μία δεκαετία (1832-40). Το 1848 την κατέλαβε το εκστρατευτικό σώμα της Αιγύπτου, με επικεφαλής τον Άγγλο στρατηγό Άλενμπι. Το 1920 οι Γάλλοι νίκησαν τον εμίρη Φαϊζάλ και διατήρησαν την εντολή στη Δ. που έγινε πρωτεύουσα της Συρίας. Το 1941, με την είσοδο των συμμαχικών δυνάμεων στην πόλη, η Δ. ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της Συρίας. Το 1958, όταν δημιουργήθηκε η βραχύβια ομοσπονδία της Ηνωμένης Αραβικής Δημοκρατίας (ΗΑΔ), με τη συμμετοχή της Αιγύπτου και της Συρίας, η Δ. υπήρξε πρωτεύουσα του συριακού τμήματος και το 1961, με την αποχώρηση της Συρίας από την ΗΑΔ, παρέμεινε πρωτεύουσα του συριακού κράτους.

Σπάνιο πιάτο της Δαμασκού του 16ου αι. (Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα).

Μερική άποψη της Δαμασκού, πρωτεύουσας της Συρίας, που ήταν ήδη ακμαία πόλη από την εποχή των Σουμερίων.